آموزش مفهوم مرگ به کودکان براساس آموزه های اسلام

چکیده: موضوع پژوهش حاضر «آموزش مفهوم مرگ به کودکان براساس آموزه های اسلامی» است. این تحقیق در جستجوی پاسخ گویی به چهار سئوال اساسی بوده است. که عبارتند از: 1- مفهوم مرگ از نظر آموزه های اسلامی چه می باشد؟ 2- مرگ را از دیدگاه اسلامی به چه مولفه هایی می توان تقسیم کرد؟ 3- این مولفه ها را در چه سنی می توان به کودکان آموزش داد ؟ 4- راهکارهای آموزش این مولفه ها چه می باشد؟ هدف از این تحقیق مشخص کردن معنای مرگ و مولفه های آن از دیدگاه اسلام و سپس بررسی امکان آموزش این مفهوم به کودکان دبستانی به گونه ای ساده که برای آنها قابل فهم باشد؛ و در نهایت ارائه راهکارهایی برای آموزش این مفهوم به کودکان در این دوره است. ضرورت آموزش این مفهوم عدم کنترل یا اجتناب ناپذیر بودن آن می باشد. کودکان به صورت ناخواسته در زندگی با مرگ روبرو می شوند زیرا آن یک واقعیت غیر قابل انکار است. از این جهت باید پاسخی متناسب با باورها و عقاید مذهبی مان در برابر سئوالات کودکان داشته باشیم. روش مورد استفاده در این پژوهش الگویی همگرایی که از چهار شیوه توصیفی، تفسیری، و استنتاجی و تجربی تشکیل شده تحقیق مربوط به این اثر را سامان داده اند. و همچنین به صورت ساده از روش تحلیل مفهومی در ارتباط با واژگان (واژگان در ارتباط با مفهوم مرگ) استفاده شده است. در تجزیه و تحلیل نهایی نتایج زیر بدست آمده است: مولفه های مفهوم مرگ از دیدگاه اسلام با توجه به بررسی آیات و روایات تحت عنوان وجوه مرگ در آموز ه های دینی (1- تقدیر مرگ؛ 2- فراگیربودن؛ 3- بازگشت ناپذیری 4- عدم کنش وری 5- پوشیدگی زمان و مکان مرگ و زمان قیامت؛ 6- کیفیت خاص مرگ و زندگی در سرای ابدی) استنباط شده است. (این مولفه ها در برگیرنده، سه مولفه روانشناسی نیز می باشند.) و سپس براساس تحلیل واژگان و بررسی آیات قرآن کریم و روایات تعریفی ساده از مفهوم مرگ ارائه شد. در ادامه نظریه های رشد شناختی و تکامل درک مفاهیم دینی و نظریه عمومی اسلام در زمینه رشد و تعلیم و تربیت کودکان مورد بررسی قرار گرفت. نظریه برونر رشد شناختی را در ارتباط با آموزش و نظریه ویگوتسکی رشد شناختی را در ارتباط با شرایط اجتماعی در نظر می گیرد. (که براساس این دو نظریه امکان آموزش مفهوم مرگ در دوران دبستان امکان پذیر است.) و با بررسی های انجام شده در آیات قرآن کریم، روایات و نظر فقها مشخص شد که از نظر اسلام در دوران دبستان قبل از بلوغ کودکان قادر به درک مفاهیم دینی هستند. اما از اصول مهم در زمینه آموزش مفاهیم دینی توجه به ویژگی اصلی آن می باشد و آن این است که تدین امری اختیاری است. چون مدرسه اجباری است نمی توان گفت که تدین هم به تبعیت از مدرسه اجباری است. بر این اساس در نهایت می توان گفت که دو نظریه رشد شناختی(برونر و ویگوتسکی) و نظریه اسلام در راستای یک دیگر قرار گرفتند اما در ارتباط با نظریات تکامل درک مفاهیم دینی می توان گفت که هیچکدام از سه نظریه بررسی شده (پیاژه، هارمز و گلدمن) در راستای نظریه برگرفته از اسلام نمی باشند. براساس سه نظریه (برونر، ویگوتسکی و اسلام) می توان چنین استدلال کرد که امکان آموزش مفهوم مرگ و مولفه های آن به کودکان دبستانی امکان پذیر است. به منظور تأیید این نظریه ها در بخش دیگر این تحقیق رویکرد آموزش فلسفه به کودکان به عنوان یک رویکرد نوین مورد بررسی قرار گرفت. این رویکرد این امکان را ایجاد کرده است که مفاهیم فلسفی (از جمله مفهوم مرگ) را با زبانی ساده و با استفاده از داستان ولی به صورت کاملاً عقلانی و منطقی به کودکان آموزش داد. اصول و روش های رویکرد آموزش فلسفه به کودکان در راستای اصول و روش های مطرح شده در اسلام می باشد. ولی آنچه که باید مورد توجه دست اندرکاران نظام آموزشی قرار گیرد این نکته است که اهداف و مبانی که این رویکرد از آن نشئت گرفته است با اهداف و مبانی مطرح شده در اسلام متفاوت است. از این رو می تواند در تعیین برنامه ها و نوع داستان ها تفاوت ایجاد کند. به طورکلی با توجه به دست آورد های رویکرد آموزش فلسفه به کودکان می توان چنین نتیجه گیری کرد که امکان آموزش هر نوع مفهومی (انتزاعی و غیر انتزاعی) برای کودکان در سنین دبستان امکان پذیر است. هر چند که نوع و روش آن می تواند و باید متفاوت باشد. مثلاً داستان های مطرح شده در دوران دبستان با دوران بالاتر تفاوت های از نظر کیفیت و عمق مطلب دارد ولی می توان همان مفاهیم را با زبان ساده تر به گروه سنی پایین تر نیز آموزش داد. در زمینه مفهوم مرگ نیز چنین است. داستان های در این ارتباط وجود دارد که در مقاطع مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. مثلاً در سطح پیش دبستانی، دبستانی و بالاتر. واژگان کلیدی: مرگ، کودکان دبستانی، آموزش(تعلیم و تربیت)، اسلام